آفت‌های بازار سهام چیست؟

از اقتصاد دستوری تا نگاه سیاسی به بورس

اینکه رئیس یک دولت پس از پیروزی در رقابت‌های انتخاباتی به فکر تشکیل کابینه باشد، اتفاق عجیبی نیست، احتمالا همه سیاستمدارانی که در چنین کارزاری برنده شده‌اند، در پی یافتن گزینه‌های مناسبی برای پست‌های گوناگون هم بوده‌اند.

اما تجربه ثابت کرده انتخاب مدیران با نگاه سیاسی ره به جایی نخواهد برد و نه‌تنها مشکلات حل نمی‌شوند، بلکه با کوهی از معضلات جدید مواجه خواهیم شد که کار را برای مدیریت کشور دشوارتر از دشوار خواهد کرد. از همین‌رو کارشناسان معتقدند حکمران خوب کسی است که بتواند با شناخت درست ایرادات برای رفع آنها اقدام کند و ابزارهای مناسبی را در این مسیر به کار گیرد که انتخاب مدیران متخصص نیست یکی از آنهاست. حال اگر کمی مصداقی‌تر به موضوع بنگریم، مشکلات جاری بورس تهران به‌عنوان یکی از معضلات روز و اصلی اقتصاد ایران، عرصه را برای اجرای سیاست‌های توسعه‌ای بسته است از همین‌رو از دولت سیزدهم انتظار می‌رود ضمن اولویت‌بندی مشکلات در راستای حل آنها برآمده و زمینه را برای رونق بازار فراهم کند.

فعالان بازار سرمایه نیز بر این باورند که مشکلات عدیده‌ای در بورس تهران وجود دارد که باعث شده کار به اینجا برسد و بازار در رکودی سنگین سیر کند. از جمله مواردی که بورس‌بازان به آن اشاره می‌کنند خلأها و نارسایی‌های قانونی، قیمت‌گذاری دستوری، دخالت‌های گاه‌وبیگاه دولت، مجلس و حتی قوه قضاییه در بورس است که باید به دست تیم اقتصادی بعدی رفع‌ورجوع شود. البته کارشناسان به موارد دیگری از جمله برجام، FATF، نرخ ارز و نرخ سود بانکی هم اشاره می‌کنند اما به نظر می‌رسد دامنه مشکلات به‌قدری گسترده است که بورسی‌ها برای حل مشکل بازار باید کمی فراتر از دیوارهای تالار شیشه‌ای را بنگرند.

بکارگیری ابزارهایی برای پویایی بازار

رضا بهرامی، کارشناس و مدرس بازار سهام با تاکید بر اهمیت ترکیب تیم اقتصادی دولت سیزدهم به صمت گفت: البته همه‌چیز به برنامه‌های آقای رئیسی و تیم اقتصادی ایشان برای بازار سهام بستگی دارد که نشات گرفته از سیاست‌گذاری کلان در حوزه اقتصاد نیز خواهد بود. وی در ادامه افزود: اگر هدف‌گذاری این تیم اقتصادی ایجاد رونق و افزایش نرخ سهم‌های ارزنده در بورس اوراق بهادار باشد به نظر نمی‌رسد کار سختی در پیش داشته باشند، زیرا با سیاست‌گذاری درست و اصولی می‌توان بازار را به این جهت سوق داد.

افزایش ارزش سهام کار سختی نیست

بهرامی ضمن اشاره به وضعیت اقتصادی کشور عنوان کرد: با توجه به نرخ تورم بالایی که در جامعه شاهد آن هستیم می‌توان این انتظار را داشت که حتی در سال‌های آینده هم رونق‌بخشی به بازار سهام کار دشواری نیست. البته سیاست‌هایی مانند رویکرد نوسانی در بازار با هدف جبران ضررهای واردشده به سهامدار نیز می‌تواند به‌عنوان راهکاری نه‌چندان سخت پیش‌روی سازمان بورس و دولت باشد.

این کارشناس اقتصاد ادامه داد: از سویی هم طبق سنت همیشگی دولت‌ها که همان رونق بازار در طول دوره نخست ریاست جمهوری است می‌توان این انتظار را داشت که برای افزایش نرخ سهم‌ها تلاش‌هایی انجام شود. البته همان‌طور که گفته شد موانع چندانی هم پیش پای مسئولان ذی‌ربط برای نیل به اهداف مورد نظر نیست.

مکانیسم معاملاتی بازار سهام

این تحلیلگر بازار سهام بر لزوم تغییر نگرش نسبت به بازار سرمایه تاکید کرد و به صمت گفت: وقتی دید کلان‌تری به بازار داشته باشیم متوجه می‌شویم یکی از مهم‌ترین نکات اصلاح مکانیسم معاملاتی بازار سرمایه است. در این میان، هر قدر آزادی بیشتری برای عناصر حاضر در بازار قائل شویم، به‌طور طبیعی بازاری پررونق‌تر و پویاتری را شاهد خواهیم بود. وی افزود: تجربه نیز ثابت کرده هر قدر محدودیت‌های بازار افزایش پیدا کند، بورس نیز دچار مشکل می‌شود اما اگر مدیریت این حوزه با اتکا به مکانیسم عرضه و تقاضا انجام شود، طبیعتا می‌توان شاهد توسعه و بهبود وضعیت بازار سهام بود.

بازبینی نوسانات قیمتی

بهرامی با اشاره به پایین بودن دامنه نوسان فعلی بیان کرد: دامنه نوسانات قیمتی در بازار سهام نیز یکی از مسائلی است که می‌تواند موردبازبینی قرار گیرد و اگر اصلاح شود، به‌طور قطع می‌تواند تاثیرات مثبتی هم بر بازار داشته باشد.

البته در طول زمان این قانون بهبود یافته و تا مثبت و منفی ۵ درصد افزایش پیدا کرده بود اما حتی این مقدار نیز با توجه به وضعیت بازار سهام تناسبی ندارد و باید افزایش پیدا کند.

این مدرس بازار سهام در ادامه اشاره کرد: حتی مثبت و منفی ۶ درصد هم نمی‌تواند پاسخگو باشد اما دامنه نوسانی مثبت و منفی ۷ درصد می‌تواند مناسب حال بازار سرمایه باشد. این رقم می‌تواند سوءاستفاده‌هایی که در بازار شاهد هستیم را کنترل کند. از سویی هم با توجه به رشد و عمق یافتن بازار سرمایه با این دامنه نوسان می‌توان کیفیت بازار را نیز تقویت کرد.

وی تصریح کرد: اگر این تصمیم در بازار سرمایه اتخاذ شود به‌طور قطع با حمایت سهامداران مواجه خواهد شد و همه از این سیاست استقبال می‌کنند، زیرا این اقدام در راستای کاهش محدودیت‌ها در بازاری است که ذاتا باید به سازکار عرضه و تقاضا اتکا داشته باشد.

بکارگیری متخصصان کاربلد در تیم اقتصادی

این تحلیلگر بازار سرمایه‌ بر اهمیت استفاده از متخصصان در تیم مدیریتی اقتصادی تاکید کرد و گفت: اینکه مدیران از بین متخصصان کار انتخاب شوند نیز یکی از مسائل حائز اهمیت است. به‌عنوان مثال، مدیران باید به فکر این باشند که چه سیاستی را در دستور کار قرار دهند تا نه‌تنها سرمایه بازار سهام را ترک نکند، بلکه نقدینگی از سایر حوزه‌ها وارد بورس شود. مثلا می‌توان کارگزاری‌ها را تشویق کرد تا سهامداران را به سوی استفاده از ابزارهای مشتقه فرابخوانند و معاملات بیشتری در جریان باشند.

بهرامی در پایان خاطرنشان کرد: سیاست‌هایی در بازار کریپتوکارنسی اجرا می‌شود که از آن جمله می‌توان به سیاست short selling اشاره کرد که باعث شده با وجود ریزش قیمتی رمزارزها، باز هم سرمایه به این سمت سرازیر شود. در بازار سهام نیز می‌توان از چنین مدل‌هایی استفاده کرد تا سرمایه به سمت بورس سرازیر شود.

تاثیرپذیری مستقیم بورس از فضای کلی اقتصاد

مجتبی دیبا، کارشناس و فعال بازارهای مالی با اشاره به تاثیرپذیری مستقیم بورس اوراق بهادار از فضای کلی اقتصاد ایران به صمت گفت: نباید فراموش که بازار سهام تابعی از کلیت اقتصاد کشور است و اگر می‌خواهیم وضعیت بازار را سامان ببخشیم باید به‌طور کلی نگاه‌مان به اقتصاد را متحول کنیم. وی در ادامه افزود: آفت‌هایی هم در این عرصه وجود دارند که مختص بازار سهام است اما اگر مشکلات کلان اقتصاد کشور حل شود، به‌طور قطع می‌توان تاثیرات مثبت آن را در بازار سرمایه مشاهده کرد.

کناره‌گیری از اقتصاد دستوری

دیبا با اشاره به پیامدهای منفی نگاه اقتصاد دستوری در بازار سرمایه، عنوان کرد: یکی از بزرگ‌ترین آفات بازار سرمایه در کشور، اقتصاد دستوری است که بارها درباره آن صحبت شده اما همچنان شاهد ادامه این رویکرد در بازار هستیم. از همین‌رو باید برای حل مشکلات اساسی در بورس تهران نگاه‌مان را از این اقتصاد دستوری به سمت بخش خصوصی و بازار آزاد تغییر جهت دهیم.

وی ادامه داد: این نوع نگاه باعث شده عرضه و تقاضا تعادلش را از دست بدهد و بازار در شرایطی که شاهد هستیم سیر کند. به همین دلیل با وجود صورت‌های مالی مثبت، سهم‌ها سودی را که باید عاید سهامداران نمی‌کنند اما در عوض منفعت کلانی نصیب دلالانی می‌شود که تاثیرات بسیار مخربی بر اقتصاد کشورمان دارند.

این کارشناس بازار سرمایه بیان کرد: از همین‌رو انتظار می‌رود دولت قیمت‌گذاری دستوری در صنایع را از دستور کار خارج کند تا شرکت‌ها بتوانند نفس راحتی بکشند. سازکار فعلی تنها دست دلالان را باز گذاشته و ضربات سنگینی بر پیکر بازار سرمایه وارد آورده است.

فشار به حقوقی‌ها تاثیرگذار است؟

این تحلیلگر و فعال بورسی با اشاره به پیشنهادهایی که برای رونق‌بخشی به بازار سهام ارائه‌شده به صمت گفت: حقوقی‌های بازار دیدگاهی دارند که از دید بسیاری از فعالان بورسی آسیب‌هایی را به بورس وارد کرده است. البته ما نمی‌توانیم حقوقی را در شرایطی که قیمت‌ها بالا هستند مجبور به خرید کنیم یا اینکه انتظار داشته باشیم در چنین شرایطی، سهامش را برای فروش عرضه نکند.

وی افزود: همان‌طور که گفته شد، بازار سهام به‌طور کلی پذیرای سیاست‌های اجباری و دستوری نیست اما به هر حال بورس در کشور ما به‌گونه‌ای پیش رفته که باید با مکانیسم خودتنظیمی که دارد حقوقی را ملزم به رعایت سطوحی کند که برایش مشخص می‌شود. دیبا در پایان خاطرنشان کرد: در غیر این صورت، نمی‌توان انتظار داشت حقوقی‌ها را مجبور کنیم پولی که از بازار عایدشان شده را بار دیگر به بورس بازگردانند. اما با نگاه اصولی قیمت‌گذاری سطوحی را باید برای حقوقی‌ها مشخص کنیم تا با نگاه به این سطوح اقدام به معامله کنند.

سخن پایانی…

با توجه به گمانه‌زنی‌هایی که در رسانه‌ها منتشرشده این پرسش مطرح می‌شود که آیا ابراهیم رئیسی قصد دارد با نگاهی فراجناحی پست‌های اقتصادی را به متخصصان بسپارد یا خیر؟ پاسخ‌ها متنوع هستند اما فراوانی جواب مثبت به این سؤال بیشتر است و همین نکته باعث شده کارشناسان و بورس‌بازان نسبت به آینده خوشبینی بیشتری داشته باشند، زیرا اگر بازار سهام فارغ از نگاه ایدئولوژیک و سیاسی مدیریت شود می‌توان به نتیجه بخشی مدلی اصولی و علمی امیدوار بود. البته متغیرهای گوناگون و پرتعدادی وجود دارند که بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند اما اگر مدیریتی تخصص‌محور سکان این کشتی پرمنفذ را بر عهده بگیرد شاید بتوان ریسک‌های داخلی بازار را تا جای ممکن محدود کرد و تابلوهای بورس تهران را سبزرنگ دید.