نامتعادل بودن سود حاصل از عرضه مواد فولادی موضوعی است که فعالان حوزه معدن را نگران کرده است. درحالی که بخش اعظم سود در زنجیره فولاد به سمت فولادسازها سرازیر شده، تامین‌کنندگان مواد اولیه در این عرصه بی‌نصیب مانده‌اند.
قیمت‌گذاری‌های دستوری به ویژه در صنعت فولاد نه تنها نتوانسته اثر مثبتی در فرآیند عرضه و تقاضا بگذارد بلکه مشکلاتی را نیز به این صنعت تحمیل کرده است. بنابراین امروز نبود یک فرآیند استاندارد قیمت‌گذاری مشکل بسیار اساسی و بزرگ در حوزه معدن به شمار می‌رود.
کارشناسان باور دارند در سال‌های گذشته توجه بیشتر به فولادسازی‌ها و صنایع پایین‌دستی سبب شده تا از فعالیت‌های معدنکاری، اکتشاف، استخراج، توسعه فناوری، تکنولوژی فرآوری غافل شویم و همین مساله عدم تعادل بزرگی در زنجیره فولاد ایجاد کرده است.
در این روند اغلب وزارت صمت و ایمیدرو را به عنوان مقصر این مشکل شناخته و باور بر این است که این نهادها همواره تابع سیاست‌های حمایتی احساسی و انفعالی بوده و از فولادسازان حمایت‌های زیادی کرده‌اند. امروز شاهد عدم توان اقناع‌سازی و اعتماد‌سازی در وزارت صمت هستیم که دلیل آن هم نبود نگاه جامع مسوولان و بی‌توجهی آنها به نظرات انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد است.
عرضه در بورس به نفع فولادسازان
در همین رابطه روز گذشته کارشناسان در کنفرانس آنلاین چالش‌های سنگ‌آهن و فولاد در بورس کالای ایران به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند. مدیر بازرگانی شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با اشاره به نامتعادل بودن سود حاصل از عرضه مواد فولادی در کشور گفت: بخش اعظم سود در زنجیره فولاد به سمت فولاد سازها سرازیر می‌شود و در این راستا تامین‌کنندگان مواد اولیه از این سود بی‌نصیب هستند.
حسین اطمینان مدیر بازرگانی شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با یادآوری اینکه قیمت‌گذاری‌های دستوری طی سال‌های اخیر به ویژه در صنعت فولاد نتوانسته اثر مثبتی در فرآیند عرضه و تقاضا داشته باشد و مشکلاتی را نیز به این صنعت تحمیل کرده است، اظهار کرد: شرکت معدنی و صنعتی چادرملو در عرضه محصولات خود به بورس کالای ایران همیشه پیشگام بوده و این در حالی است که این شرکت از جمله معدود شرکت‌هایی است که زنجیره کامل تولید در آن استقرار دارد.
وی افزود: هدف اصلی از اقدام مذکور که توسط مدیرعامل این شرکت تایید شد، واقعی شدن قیمت سنگ‌آهن به عنوان ماده اولیه تولید فولاد بود، زیرا امروز یکی از دلایل عدم پیشرفت بخش‌خصوصی در حوزه معدن، نبود جذابیت قیمتی در این بخش است.
مدیر بازرگانی چادرملو ضمن حمایت از عرضه کلیه محصولات در بورس‌کالای ایران گفت: در صورت عرضه همه محصولات در بورس‌کالا زمینه شفافیت لازم ایجاد می‌شود و زنجیره به یک ثبات نسبی خواهد رسید. اما نکته مهم آن است که در سال ۱۳۹۹ این اتفاق رخ نداد و یک سردرگمی در بین فعالان معدنی و فولادی به‌وجود آمد، بنابراین امروز نبود یک فرآیند استاندارد قیمت‌گذاری مشکل بسیار اساسی و بزرگ این حوزه به شمار می‌آید.
قیمت موادمعدنی منطقی به نظر نمی‌رسد
اطمینان با اشاره به اینکه قیمت موادمعدنی به شمش فولادی چندان منطقی به نظر نمی‌رسد، بیان کرد: وقتی قیمت سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله به شکل دستوری تعیین می‌شود، نباید قیمت محصولات فولادی در این بین آزاد محاسبه و به حال خود رها شود زیرا با توجه به وضعیت هزینه‌های اکتشاف، استخراج، هزینه‌های حمل‌ونقل، هزینه تمام‌شده سنگ‌آهن و کنسانتره که بسیار بالا است، قیمت فعلی کنسانتره برای تولید مقرون به صرفه نیست، به خصوص برای معادن کوچک‌مقیاس که از توان کمتری برای فراوری سنگ‌آهن برخوردار هستند که این امر گاهی با زیان همراه است.
وی با اشاره به مجهز شدن چادرملو به تجهیزات حفاری عمیق ادامه داد: شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با شناسایی پهنه‌های جدید پیگیری‌های مستمر برای بهره‌برداری از آنها را در دستور کار قرار داد، ولی متاسفانه روند صدور مجوزها بسیار کند و زمانبر شده است.
مدیر بازرگانی چادرملو تصریح کرد: تلاش خود را برای ایجاد توازن در زنجیره معدن خواهیم کرد. اصلی‌ترین راه برای تحقق این هدف عرضه کلیه محصولات در یک مکانیسم آزاد با هدف قیمت‌گذاری بر اساس رقابت آزاد است و بی‌شک با انجام این کار، عرضه داخلی موادمعدنی برای همه فعالان جذاب می‌شود و زمینه رشد توسعه و اشتغال و از همه مهم‌تر شفافیت بیشتر را به همراه دارد.
اطمینان با اشاره به اینکه امروز بازارهای جهانی نگاه مثبتی به موادمعدنی ایران و علی‌الخصوص محصولات فولادی ایران دارند، خاطرنشان کرد: پیش‌بینی می‌شود بعد از فروکش کردن همه‌گیری ویروس کرونا در جهان به ویژه در حوزه یورو شرایط مطلوبی بر بازار فولاد جهان حاکم و نقدینگی به این سمت هدایت شود.
کل زنجیره فولاد در بورس کالا بدون محدودیت عرضه شود
در ادامه این همایش آنلاین، مدیرعامل شرکت مهندسی فکور صنعت تهران به بیان نظرات خود پرداخت و تصریح کرد که در سال‌های گذشته توجه بیشتر به فولادسازی‌ها و صنایع پایین‌دستی سبب شده تا از فعالیت‌های معدنکاری، اکتشاف، استخراج، توسعه فناوری، تکنولوژی فرآوری غافل شویم و همین مساله عدم تعادل بزرگی در زنجیره فولاد ایجاد خواهد کرد.
وحید شیخ‌زاده با تاکید بر اینکه کل محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا بدون محدودیت و قیمت عرضه شود، افزود: عدم محدودیت در صادرات کل زنجیره فولاد، عدم اخذ عوارض صادراتی و همچنین واگذاری باقیمانده معادن کوچک و متوسط به بخش خصوصی واقعی از طریق مزایده‌های کنترل‌شده از جمله راهکارهای اصلی مشکلات به وجود آمده در زنجیره فولاد است.
وی تاکید کرد راهکار این مساله این است که فولادسازان به سمت تکنولوژی‌های جدید و تولید محصولات باکیفیت بالا بروند و اجازه دهند معادن کوچک هماتیتی و کم‌عیار اقتصادی شوند تا بتوانند برای فولادسازان مواد اولیه تهیه کنند.
لزوم داشتن نگاه سطح‌بندی به معادن
شیخ‌زاده تصریح کرد: باید نگاه سطح‌بندی به معادن داشته باشیم. متاسفانه در سطوح کلان مسوولان اشرافی به این سطح‌بندی‌ها ندارند و مطالب خود را عنوان می‌کنند. وی گفت: در مجموع ۸۰ درصد معادن در اختیار دولت شرکت‌های دولتی، نیمه‌دولتی و حاکمیتی است و فقط ۲۰ درصد در اختیار بخش خصوصی است.
به گفته شیخ‌زاده، عمده معادن هماتیتی و کم‌عیار با ظرفیت ۲۰۰ میلیون تن در دست بخش خصوصی است و در تولید کنسانتره ۱۰ میلیون تن در اختیار خصوصی‌ها و ۴۵ میلیون تن در اختیار دولتی‌ها و نیمه‌دولتی‌هاست و در گندله‌سازی و فولادسازی نیز همین نسبت‌ها وجود دارد. وی یادآور شد: در ۵۰ سال گذشته کل معادن را مصرف کردیم و امروز سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف و استخراج حائز اهمیت است.
مدیرعامل شرکت مهندسی فکور صنعت ادامه داد: اگر امروز معدن شماره ۳ گل‌گهر زمین سرمایه‌گذاری ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون یورویی نکند، نمی‌تواند ۴۰۰ میلیون تن از ذخیره‌اش را به دست آورد. همچنین چادرملو به دنبال سرمایه‌گذاری در معادن عمقی است که ۸۰۰ میلیون تا یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد.
شیخ‌زاده با بیان اینکه برخی از معادن غیراقتصادی شده‌اند، تصریح کرد: امروز بسیاری از معادن کشور به دلیل اینکه به عمق رفته‌اند، نسبت باطله‌برداری به سنگ‌آهن‌شان زیاد شده یا عیار آنها کاهش یافته است، در نتیجه غیراقتصادی شده‌اند.
وی در پاسخ به این پرسش که برخی عنوان می‌کنند در جهان توزیع عادلانه سود در زنجیره فولاد معنا ندارد، بلکه مبتنی بر عرضه و تقاضا است، تصریح کرد: در ایران تاکنون توزیع سود زنجیره فولاد به صورت دستوری اتفاق افتاده است، بر این اساس تمرکز اکثر سود زنجیره به سمت پایین‌دست بوده است.
وزارت صمت و ایمیدرو، بزرگ‌ترین مقصر
مدیرعامل فکور صنعت، تمایل فولادسازان برای انجام اکتشافات معدنی و در مقابل حرکت معدنی‌ها به سمت فولادسازی را یک فاجعه برشمرد و گفت: هر یک از بخش‌های زنجیره فولاد یک صنعت است که از فرهنگ و رفتار و نوع بهره‌برداری و تکنولوژی خاص خود برخوردار است و اینچنین ایجاد صنایع با فرهنگ‌های مختلف از بهره‌وری و کارایی لازم برخوردار نخواهد بود و در نتیجه در فولادسازی نمی‌توانیم به اهداف کیفی دست یابیم.
وی بیان کرد: امروز کل سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله‌ای که در بورس عرضه می‌شود، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل زنجیره نیست که دلیل این مساله ابهاماتی است که سیاستگذاری‌های مبهم و تاخیری دولت ایجاد کرده است.
شیخ‌زاده بزرگ‌ترین مقصر را در این مقوله وزارت صمت و ایمیدرو عنوان کرد که همواره تابع سیاست‌های حمایتی احساسی و انفعالی بوده و از فولادسازان حمایت‌های زیادی داشته‌اند. وی گفت: امروز عدم توان اقناع‌سازی و اعتماد‌سازی را در وزارت صمت شاهدیم که دلیل آن نبود نگاه جامع مسوولان و بهره‌برداری نکردن از نظرات انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد است.
چند مشکل نهادی بورس کالا
نایب‌رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق ایران نیز در این کنفرانس گفت: بورس کالا، رویکردی صحیح، ارزشمند و منطبق بر ساختارهای موجود زنجیره فولاد است، اما چند مشکل نهادی دارد.
سجاد غرقی افزود: مساله اصلی پایین بودن قیمت‌های سنگ‌آهن است که در کنسانتره حتی به ۷۲ درصد رسیده که می‌تواند فرم یک صنعت و زنجیره را تغییر دهد.
وی در خصوص اینکه چرا بورس کالا تاکنون کارآمدی لازم را نداشته و نتوانست قیمت‌ها را اصلاح و ترمیم کند، به ذکر چند نکته پرداخت و بیان داشت: اعتقاد عمومی بر این است که باید به دنبال توسعه پایدار زنجیره به معنای توسعه رقابتی باشیم، اما با معضل تعارض منافع در زنجیره مواجه هستیم.
نایب‌رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق ایران یادآور شد: از آنجایی که صنعت فولاد پرریسک و هزینه‌بر است، از ابتدا توسط دولت حمایت شده و سعی اصلی در تامین نهاده ارزان بوده است، هرچند شاید این حمایت‌ها در زمان تاسیس قابل قبول بوده اما امروز ادامه دادن این سیاست انحصاری قابل قبول نیست.
وی تاکید کرد: رویکرد حفظ انحصار می‌تواند بحران‌هایی را به وجود آورد و وقتی می‌خواهیم وارد بورس کالا شویم با مقاومت‌هایی مواجه خواهیم شد.
غرقی تاکید کرد: بورس کالا، رویکردی صحیح، ارزشمند و منطبق بر ساختارهای موجود زنجیره فولاد است، اما چند مشکل نهادی دارد.
وی بیان داشت: ساختار بورس کالا به گونه‌ای است که سه نفر از اعضای هفت‌نفره هیات‌مدیره آن از فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و ذوب آهن هستند.
نایب‌رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق ایران، وجود بخشنامه‌های متعدد را یادآور شد و گفت: وقتی بخشنامه سهمیه‌بندی وجود دارد و شرکت‌ها می‌توانند با قیمت‌های ارزان خرید کنند، آنگاه دیگر دلیلی برای ورود به بورس کالا وجود نخواهد داشت، به طوری که تاکنون ۵/۳ درصد کل سنگ‌های تولید شده و محصولات آن وارد بورس کالا شده است.
وی همچنین به عوارض صادراتی به عنوان یکی از مشکلات نهادی اشاره کرد و گفت: بر این اساس بورس کالا نمی‌تواند به عرضه واقعی رقابت تبدیل شود. به گفته غرقی، باید امکان ورود عرضه‌کننده‌ها و خریداران به بورس بیشتر شود.
وی ادامه داد: امروز با عدم خرید در بورس کالا مواجه هستیم که دلیل آن می‌تواند دو چیز باشد؛ اول، کسری وجود نداشته یا کسری کاذب اعلام شده و دوم، کسری وجود دارد اما خریداران مراجعه نمی‌کنند که هر دوی این رفتارهای تجاری مانع از تصمیم‌گیری یک‌دست می‌شود.
نایب‌رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق ایران تاکید کرد: امروز باید کمک کنیم تا ساختار صنعت فولاد از انحصاری و غیررقابتی به سمت رقابتی شدن پیش برود.
وی ادامه داد: ساختار بورس کالا و زمینه رقابتی شدن آن باید اتفاق بیفتد و مساله تعارض منافع نیز باید حل شود. متاسفانه در این زمینه دولت توان اجماع‌سازی نداشته است.
سرمایه نیاز به توصیه و بخشنامه ندارد
غرقی با بیان اینکه سرمایه همچون آب روان است و نیاز به توصیه و بخشنامه ندارد، گفت: در سال ۸۳ حدود هشت میلیون تن سنگ‌آهن در کشور تولید می‌شد اما با رشدی ۸۰۰ درصدی به ۷۰ میلیون تن در سال ۹۳ رسید که با اصلاح قانون معادن، تسهیل سرمایه‌گذاری و همچنین صادرات به چین اتفاق افتاد.
وی یادآور شد: نگاه حاکمیت در مبارزه با خام‌فروشی بسیار مبهم است و باید با حرکت از این نقطه، به سمت ارزش‌افزوده بیشتر برویم.
غرقی افزود: اگر مکانیسم قیمت حل شود، مساله اکتشافات نیز حل خواهد شد.
وی یادآور شد: در مبحث اکتشاف، پیش از آزاد‌سازی پهنه‌ها و معادن، نیازمند آزاد‌سازی اطلاعات از سوی سایر دستگاه‌ها هستیم.
نایب‌رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق ایران، همچنین اکتشافات خوشه‌ای به جای اکتشافات پهنه‌ای را خواستار شد و گفت: در یک دهه آینده معادن کوچک عامل اصلی توسعه سنگ‌آهنی‌ها هستند و در بسیاری پهنه‌ها معادن کوچک‌مقیاسی را می‌بینیم که نشانه‌هایی از ذخایر بزرگ هستند.
وی یادآور شد: بیش از ۵۴ درصد ارزش‌افزوده معادن از معادن سنگ‌آهن اتفاق افتاده، بنابراین سنگ‌آهن لوکوموتیو بخش معدن و بسیار مهم است.
بورس کالا ابزار تسهیل‌کننده فضای کسب‌وکار
دبیرکل انجمن سنگ‌آهن ایران نیز با بیان اینکه در بسیاری موارد باید به تعریف‌ها بازگردیم به پنج اشکال اساسی بورس اشاره کرد. سعید عسگرزاده افزود: اگر بخواهیم بورس کالا موفق و ابزار مناسبی برای کسب‌وکار در بنگاه‌های مختلف باشد باید سهمیه‌بندی را در بورس حذف کنیم.
وی بیان کرد: اگر می‌خواهیم بورس کالا در خدمت بنگاه‌ها باشد، باید تقاضامحور باشد نه عرضه‌محور. عسگرزاده با تاکید بر جلوگیری از دامپینگ، ادامه داد: اگر سهمیه‌بندی‌ها برداشته شده یا تقاضامحور شود و مازاد بتواند از فضای کسب‌وکار داخلی خارج شود، دامپینگ به وجود نمی‌آید.
وی ادامه داد: اگر بنگاه‌ها به عدم امکان استفاده از ابزار بورس برسند، نباید اصرار کرد که حتما با همه محصولات و ویژگی‌هایشان در بورس حاضر شوند.
دبیرکل انجمن سنگ‌آهن ایران تصریح کرد: در بسیاری موارد باید به تعریف‌ها بازگردیم؛ اینکه بورس چه کار کند و در خدمت چه کسی باشد؟
وی بیان کرد: بورس کالا اختراع ایران نیست بلکه در کل دنیا به عنوان یک ابزار تسهیل‌کننده فضای کسب‌وکار است.
عسگرزاده خاطرنشان کرد: در ایران بورس کالا به مثابه یک ابزار تاثیرات خوبی بر جای می‌گذارد، از جمله اینکه به شفاف‌سازی کمک می‌کند، به حذف واسطه‌ها از فرآیند کسب‌وکار می‌انجامد و در تعامل عرضه و تقاضا موضوع قیمت‌گذاری دستوری حذف می‌شود.
خود بازار قیمت را تعیین می‌کند
همچنین تحلیلگر ارشد بازارهای سنگ‌آهن در این کنفرانس مطرح کرد: نظام عرضه و تقاضا در همه کشورها به صورتی است که خود بازار قیمت را تعیین می‌کند.
کیوان جعفری طهرانی افزود: می‌توان انتظار داشت قیمت سنگ‌آهن با عرضه در بورس نسبت به قبل متناسب‌تر تعیین شود و به فروش برسد. این مورد، یکی از نیازهای واقعی است که باعث می‌شود قیمت‌ها به یک نقطه تعادلی بهتری برسد.
به گفته وی، اگر عرضه سنگ‌آهن در بورس باعث افزایش قیمتی هم شده باشد در نهایت با ایجاد روالی منطقی، به سود سهامداران منجر می‌شود. لزوم تغییرات منطقی قیمت به دور از هیجانات و شوک بیش از حد به بازار، برای رسیدن به سودی برای تمامی بخش‌ها از جمله فولاد لازم است.
تحلیلگر ارشد بازارهای سنگ‌آهن افزود: باید هر تغییر قیمتی که اتفاق می‌افتد به‌آرامی باشد چون شوک بیش از حد به بازار برای اقتصادمان مطلوب نیست اما با یک افزایش منطقی کل زنجیره از جمله فولادسازان نیز منتفع خواهند شد.
بدون دیدگاه